E martë, Nëntor 5, 2024
KreuPakategoriNë perkujtim të 110 vjetorit të fillimit të kryengritjes kundër turkeosmane të...

Në perkujtim të 110 vjetorit të fillimit të kryengritjes kundër turkeosmane të Malësisë Madhe. (24 mars 1911-24 mars 2021).

    1. Nga Ndue  BACAJ

Si sot, 110 vite  më parë , me 24 mars 1911 do të fillonte kryengritja kundër turkeosmane e Malësisë Madhe. Kreshniku i Malësisë dhe shqiptarisë Ded Gjon Luli së bashku me trimat malësor të Hotit e Malësisë do të mesynin si duhi mali, dy çibanet turke që rendonin mbi keto troje ; posten e Grykes së Leqes dhe posten e Çemerrit, dhe njekohesisht me ketë sulm do të jepnin edhe kushtrimin e fillimit të kesaj kryengritje legjendare. Kryengritja do të perhapej në tërë Malësinë e Madhe e më gjërë. Malësia e Madhe do të kthehej në një voter zjarri , ku perandoria turkeosmane filloj të “digjej”, nderkohë nga kjo voter filluan të shperndahen shkendija zjarri lirie, në trojet e tjera të Shqipërisë… Me kryengritësit malësor u bashkuan pa vonuar dukagjinës, mirditorë e tjerë. Kryengritja pati jehonë të madhe kombëtare e nderkombëtare. Ajo perveç trimërisë e heroizmit të treguar nga kryengritësit , arriti edhe dy kulme të papersëritshme atdhetarie. Ngritjen e Flamurit kombëtar të Gjergj Kastriotit në Deçiq me 6 prill 1911, pas 432 viteve në errësiren turkeosmane, si dhe Kuvendin e Greçës  10-23 qershor (1911), ku mori jetë memorandumi me 12 kerkesat autonomiste me trajta të dukshme mvehtësie. Nga Deçiqi, do të niste udhetimin 600 ditore (6 prill 1911 – 28 nëntor 1912) për në Vlore flamuri kombëtar , i cili si flaka olimpike udhetoi duke lëshuar driten e dhanë kushtrimin , se kush është shqiptar i vertet duhet të rrokë armet e t’i dalë zot atdheut… Po nga  Greça do të fillonte udhetimin 523 ditor nga veriu në jug të Shqiperisë memorandumi i Grçës i cili sherbeu si bazë e programit politik të shpalljes së mvetësisë nga Vlora me 28 nentor 1912, ku protagonistet e shpalljes së pavarësisë (I.Qemali e L.Gurakuqi), kishin qenë në kontakt të vazhdueshëm me kryengritësit malësorë dhe prijësin e tyre Dedë Gjon Lulin. Kryengritja zgjati 133 ditë (24 mars deri me 4 gusht 1911, që u vu në jetë armëpushimi i dates 2 gusht). Në këtë kryengritje dhanë jetën si me lindë qindra dëshmorë, e u plagosen qindra të tjerë për lirinë e pavarësinë e trojeve etnike shqiptare. Kryengritja kundër turkeosmane e udhëhequr  me trimëri e atdhetari nga Dedë Gjon Luli, shpesh identifikohet me emrin e tij. Ai u fali gjithshka trojeve etnike shqiptare , ndaj me rastin e 110 vjetorit të fillimit të kryengritjes mendova të publikoj portretin  “monument”, për kreshnikun Dedë Gjon Luli, të shkruar nga patrioti i madh pendë-artë i kombit shqiptar, At Gjergj Fishta, në vitin 1924…

AT GJERGJ  FISHTA: PËR  MONUMENT  TË  DEDË  GJO’ LULIT

“Vllazen shqiptare !…. atje mbi karpa (shkembij)  nji çetë Lekë  fatosa te Hotit  dilte trollit e shpijet vet , e mirë mberthye  në armë , thik ngjeshej  malit perpjeta  , si njajo reja e murrme , kercenuese ngjitej  në  rribë  t’Eurit  a t’Akvilonit  shungullues , para se të shkref  permbi dhe  të mjeruem thellimi.  Nji burr  zeshkan , i  permbledhet e ngerthye vetllat si dy shlliga   t’idhta , kur  mnershem njena me tjetren kukzohet, u ka pri  i atill.  Fetyra e tij, nji bri alpet   të  thepisun, syni i  tij vullkan tan zjarm e shekendija , thue se prej  si tash po shkrepë  vetima e zharriste ajrit po lvite  rrufeja.  Asht  Ded  Gjo’Luli , që vu sy  me dekë a shqiptar i lirë me mbetë , me ata kreshnikë petrita  të Maleve  të  Mdhaja –burra motit  veç  që  i bante lokja shqiptare,-  bjen në  mal e mbi  “kaki”  të Deçiqit  ngul Flamurin e Shqipnisë – kuq e zi ; zjarm e dekë – nji be ai rreh , nji be të madhe po rreh aj  në  sy të qielles e të dheut , se rob shqiptari  per nën thember mizore  të Turkut ma kurr , jo, kurr ma   do të gjimonte , e as nën  thember të atij sllavi  te mnieshem . M’atë  be të shugurueshme  ngeli  në  habi Europa ; Cetina u trand  e u dynd tan pezem e mni  Stambolla ; edhe prej Deçiqit në Veleçik të madhnueshen  nisi me vlue  e rrebtë nji luftë e pergjkashme  e pernjimend  titanike.  Shkumë  gurgulloi gjaku nëpër dolomie e stalagtita  të  zgavrave  t’erreshme , e kah qiella u çue , po, tym  e shkendi , e vigem nanash , e vaj foshnjesh   të flakrueme  në zjarm , e ankime e gjamë të varruemesh , e nji zhurmë e nji krizme  rrotash , e kualsh  topash ,  e nji bubullime e menereshme , thue po  të rroposet  per nën kambë  rruzullimi.  Edhe  malsori  muejt .  E kje  m’atehere  që verigat e randa  të robnisë  sonë  pesqindvjetore  u keputen  e zojë e lirë e me vedi  duel Shqipnija. – Po mos  të  ishte  kenë që malsori  i  jonë  , Konstitucjonit  të Turkise e te ktej   i’u  gjet me pushkë  në  faqe  kundra turkut , Shqipni  sod  nuk do kishte  e na edhe sod do të  gjimojshim  per nën thember  të ndonji  tirani të ri. Vllazen shqiptar ! na sod jemi të lirë ; por martiret fatosa të lirisë sonë kombetare kalben  të harruem nën dhe , kur trupat e tyre të bam kortar  prej anmikut , mos  t’i  ketë  shpuplue  e grisë mbi dhê  orrlat e shekrbet  e egra.  E po a pernjimend  se nipat e sternipat  tonë , mbas ndonji stinet të terrnueme , ma ata nuk  do të  dijnë  as emnin e atyne burrave të padekshem , që u fituen lirinë dhe u falen Atdhen . Para  se flie vehten të bante malsori  na  Atdhe s’kem pas , e rob kem kenë , e raje , e skllav e kurrgja tjeter.  Jo , per Zotin ! se marre  e turp për ne do  t’ishte  e nji dam i  madh per Atdhe, po u qitë  në harresë emni , e gjallë në nipni  tonë   s’u  mbajt  ideali , që kreshnikët  e maleve tona i shtyni  , flie  me bamun vedin  per mizori  t’anmikut . Jo, po : do të hupë  Shqipnija, diten që sysh ta dar (harroi) shqiptari  njatë  idealin e  Ded   Gjo’Lulit …”. (Antologji  Shqipe-bleni I , botuar nga Filip Fishta, shtepia botuese “Kristo  Luarasi”, Tiranë 1935).

Mua edhe si autor i librit “Kryekryengritja e Malësisë Madhe kundër Perandorisë turkeosmane 1911”, (libër që deri tani ka njohur dy botime), pas ketij “monumenti letrar”, që dinte ta “ndertonte” vetëm At Gjergj Fishta, s’më mbetet gjë tjetër veçse ta mbyllë me fjalët: Lavdi të perjetshme deshmorëve të kesaj kryengritje,  Dedë Gjon Lulit dhe kryengritësve që me idealin dhe atdhetarinë e tyre dëshmuan me zë të lartë para Botës, se luftuan dhe u sakrifikuan me idealet dhe flamurin e Gjergj Kastriotit për një Shqipëri Europiane…

Malësi e Madhe me 24 mars 2021

PËRGJIGJE

Ju lutem, shkruaj komentin tuaj!
Ju lutem, shkruaj emrin tuaj këtu

Shkrimet e fundit